ژن MAO-A که به آن ژن جنگجو نیز گفته می‌شود، آنزیم مونوآمین اکسیداز A (MAOA) را تولید می‌کند. این آنزیم، انتقال‌دهنده‌های عصبی مونوآمینی (دوپامین، اپی‌نفرین و سروتونین) را از طریق اکسیداسیون تجزیه می‌کند. بنابراین، جهش در ژن MAO-A می‌تواند مستقیما بر سطح این انتقال‌دهنده‌های عصبی تاثیر بگذارد و به‌طور بالقوه منجر به انواع اختلالات مرتبط با رفتار شود. اما این ژن تا چه حد بر شخصیت فرد تاثیر دارد؟
اهمیت MAO-A
MAO-A یک تنظیم‌کننده‌ی حیاتی برای عملکرد مغز است و به طور قابل توجهی در سلول‌های مغز و قلب وجود دارد. این آنزیم عمدتا به تجزیه‌ی انتقال‌دهنده‌های عصبی زیر کمک می‌کند:
دوپامین (هورمون شادی): که در خلق‌وخو، انگیزه و پاداش، برانگیختگی، حافظه، یادگیری، تمرکز و کنترل حرکت نقش دارد.
سروتونین: که در کنترل تکانه، تنظیم خلق، اشتها و خواب دخیل است.
اپی‌نفرین: که پاسخ‌های استرس و جنگ یا گریز بدن را فعال می‌کند.
از آنجایی که MAO-A سطح این هورمون‌های رفتاری را تنظیم می‌کند، میزان بسیار کم یا زیاد این آنزیم در بروز چندین اختلال روان‌پزشکی و عصبی مانند اسکیزوفرنی و اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) نقش دارد. دسته‌ای از داروها که آنزیم MAOA را مهار می‌کنند (مهارکننده‌های MAOA)، برای درمان افسردگی تجویز می‌شوند.
انواع ژن MAO-A
همه‌ی افراد ژن MAO-A را دارند، اما نسخه‌های (انواع یا واریانت‌های) مختلفی از آن را حمل می‌کنند. براساس تعداد دفعات تکرار شدن یک توالی خاص در ژن، دو نوع از ژن MAO-A وجود دارد:
- نوع با فعالیت بالا (MAOA-H)
- نوع با فعالیت پایین (MAOA-L)
یکی از واریانت‌هایی که بیشترین مطالعه بر روی آن انجام شده، MAOA-4R است که چهار تکرار دارد و با فعالیت بالای آنزیم MAO-A مرتبط است. سایر فرم‌های ژن MAO-A شامل نسخه‌های 2 تکراری (2R) و 3 تکراری (3R) می‌باشند.
کمبود مونوآمین اکسیداز
کمبود آنزیم مونوآمین اکسیداز A یک الگوی وراثتی وابسته به کروموزوم X را دنبال می‌کند و عمدتا مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سطوح پایین MAO-A معمولا باعث تجمع انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز می‌شود. این تجمع خود را در قالب الگوهای رفتاری غیرعادی مانند طغیان‌های پرخاشگرانه و رفتارهای جنسی غیرطبیعی نشان می‌دهد.
کمبود MAO-A همچنین با تکامل غیرعادی مغز مرتبط است، که می‌تواند مستقیما منجر به ناتوانی ذهنی شود. سطوح پایین این آنزیم باعث تجزیه‌ی کندتر انتقال‌دهنده‌های عصبی می‌شود، در حالی که سطوح بالاتر آن منجر به تجزیه‌ی سریع‌تر آن‌ها خواهد شد.
سطوح پایین و بالا، به طور عامیانه با شخصیت‌های نگران (Worrier) و جنگجو (Warrior) مرتبط دانسته می‌شوند. این تفاوت‌ها ناشی از جهش‌هایی در نقاط خاصی از توالی ژن هستند که به آن‌ها RSID گفته می‌شود.
در یک نقطه‌ی خاص، آلل رایج ممکن است A باشد که با میزانی از ریسک برای یک ویژگی منحصر به فرد مرتبط است. اگر جهشی رخ دهد و آلل در آن نقطه به C تغییر یابد، این تغییر می‌تواند با افزایش یا کاهش احتمال بروز آن ویژگی همراه باشد.
نحوه‌ی عملکرد RSIDها
| نتیجه | توالی ژنی | |
| ریسک کمتر برای ویژگی X | ATCGATCG | توالی اصلی |
| ریسک بیشتر برای ویژگی X | ATCGCTCG | توالی جهش‌یافته |
تاثیر آنزیم MAO-A بر شخصیت فرد
افزایش ریسک ابتلا به افسردگی و اختلال دوقطبی
در مطالعه‌ای که روی حدود 18000 نفر با مشکلات روان‌پزشکی انجام شد، یک پلی‌مورفیسم تک‌نوکلئوتیدی (SNP) شناسایی شد که با اختلال افسردگی اساسی (MDD) و اسکیزوفرنی در ارتباط بود. افرادی که دارای الل T بودند، سطح بالاتری از آنزیم MAO-A داشتند و در نتیجه، سطوح پایین‌تری از نوروترنسمیترها (انتقال‌دهنده‌های عصبی) در مغز آن‌ها مشاهده شد.
مطالعه‌ی دیگری نشان داد که الل G از این SNP، بیشترین میزان بیان آنزیم MAOA را دارد. افراد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی دارای فعال‌ترین نوع آنزیم (الل G یا ژنوتیپ G/G) بودند.
افزایش ریسک ابتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
در مطالعه‌ای، یک پلی‌مورفیسم تک نوکلئوتیدی روی ژن MAO-A با ADHD در ارتباط شناخته شد. این SNP بر عملکرد مرتبط با دوپامین تاثیر گذاشته و به بروز علائم ADHD در کودکان مربوط می‌شود. الل A در میان افراد مبتلا به ADHD شیوع بیشتری دارد.
افزایش ریسک بروز رفتارهای پرخاشگرانه
الل T از این SNP در ژن MAO-A با رفتار پرخاشگرانه‌ی کمتر در ارتباط بوده، که به علت فعالیت بالاتر آنزیم MAOA است؛ این گروه گاهی به عنوان جنگجویان شناخته می‌شوند. الل C با رفتارهای پرخاشگرانه‌تر مرتبط است.
افزایش بروز خشم
یک واریاسیون (تغییر ژنتیکی) در ژن MAO-A با سطوح بالاتر بروز خشم در افراد مرتبط شناخته شد. الل A از SNP نیز با افزایش ابراز خشم در ارتباط بود. این مطالعه همچنین تایید کرد که جهش در این ژن‌ها همان‌طور که قبلا ذکر شد، با افزایش بروز خشم در ارتباط هستند.
علائم کمبود MAO-A
در بیشتر پسرانی که دچار کمبود MAO-A هستند، کنترل ضعیف تکانه‌ها مشاهده می‌شود. این افراد همچنین بروز طغیان‌های پرخاشگرانه یا خشونت‌آمیز را تجربه می‌کنند. افراد دارای کمبود MAO-A ممکن است با مشکلات خواب از جمله مشکل در به خواب رفتن یا کابوس‌های شبانه، مواجه باشند. سایر علائم چنین کمبودی شامل قرمزی و گرگرفتگی پوست، اسهال، تعریق و سردرد است.
جنگجو یا نگران؟
در حالی که ژن MAO-A به تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی فرد کمک می‌کند (و به این ترتیب بر خلق‌وخو تاثیر می‌گذارد)، ارتباط بین ژن‌ها و رفتار شما کاملا مستقیم و واضح نیست. ژن COMT نیز به تنظیم سطح دوپامین کمک می‌کند و در شکل‌گیری ویژگی‌های شخصیتی جنگجو-نگران نقش دارد. جهش‌ها (موتاسیون‌ها) در ژن COMT همچنین بر سطوح خلاقیت و تکانشی بودن فرد تاثیر می‌گذارند.
گزارش ژنتیک شخصیت‌شناسی حنیفا، با بررسی ژن‌های فرد اطلاعات بیشتری در مورد جنبه‌های ژنتیکی شخصیت، به فرد ارائه می‌دهد. این گزارش همچنین نتایج ژنتیکی مرتبط با پنج ویژگی اصلی شخصیت (توافق‌پذیری، وظیفه‌شناسی، برون‌گرایی، روان‌رنجوری وگشودگی) را مورد بررسی قرار می‌دهد.
رژیم غذایی و MAO-A
مطالعه‌ای نشان داده است که کیفیت پایین رژیم غذایی در دوران نوجوانی می‌تواند توانایی کلامی را در افرادی که دارای بیان پایین از ژن MAO-A هستند، تحت تاثیر قرار دهد. افرادی که به ندرت سبزیجات و بیشتر غذاهای ناسالم مصرف کرده‌اند، در اوایل بزرگسالی با نواقص کلامی مواجه شده‌اند.
ویژگی‌های شخصیتی روان‌پریش‌گونه نیز در افرادی که در دوران نوجوانی به طور مکرر غذاهای فست‌فودی مصرف کرده‌اند، بیشتر مشاهده شده است (این مورد فقط در کسانی دیده شد که بیان پایینی از ژن MAO-A را داشتند). توصیه‌های رژیمی برای افرادی که از مهارکننده‌های MAO-A استفاده می‌کنند.
مهارکننده‌های MAO-A دسته‌ای از داروها هستند که سطح آنزیم MAOA را کاهش می‌دهند. سطوح بالای MAOA با شرایطی مانند افسردگی مرتبط دانسته شده‌اند. هنگامی که از این مهارکننده‌ها استفاده می‌کنید، بسیار مهم است که مصرف غذاهای حاوی تیرامین بالا (اسیدآمینه‌ای که به تنظیم فشار خون کمک می‌کند) را محدود کنید.
آنزیم MAOA برای تجزیه‌ی تیرامین ضروری است و انباشت آن با میگرن و افزایش فشار خون به سطوح خطرناک مرتبط است. اگر از این مهارکننده‌ها استفاده می‌کنید، بسیار حیاتی است که مصرف تیرامین خود را کاهش دهید. برخی از مواد غذایی حاوی تیرامین بالا عبارت‌اند از:
- پنیرهای کهنه (پنیر کوزه)
- غذاهای تخمیر شده یا ترشی شده
- دانه‌های سویا
- انواع سس‌ها
- میوه‌های خشک شده یا بیش از حد رسیده
- نوشیدنی‌های الکلی
- باقلا
ژن MAO-A: افسانه‌ها و واقعیت‌ها
ژن MAO-A، ژنی نادر نیست.
همه‌ی افراد ژن MAO-A را دارند. آنچه بین افراد مختلف متفاوت است، آللی است که بیان می‌شود، که در نهایت منجر به شکل‌گیری شخصیت جنگجو یا نگران می‌گردد. مکانیسم دقیق در پس شخصیت بسیار پیچیده‌تر از این است، اما درک این نکته ضروری است که همه افراد ژن MAO-A را دارند و آن را به شکل‌های متفاوتی بیان می‌کنند.
سطح بیان پایین‌تر MAO-A، پرخاشگری بیشتر
در حالی که پلی‌مورفیسم‌های تک نوکلئوتیدی (SNP) مرتبط با MAO-A با افزایش پرخاشگری و بیان خشم مرتبط دانسته شده‌اند، اما رابطه‌ی بین ژن‌ها و شخصیت، بسیار پیچیده‌تر است. سطوح پایین‌تر MAO-A بر نحوه‌ی عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی فرد تاثیر می‌گذارد، اما عوامل دیگر مانند محیط اطراف و شرایط فعلی نیز بر سطح کلی پرخاشگری فرد اثر دارند.
ممکن است شما برای ژن MAO-A، هتروزیگوت باشید.
ژن MAO-A، ژنی مرتبط با کروموزوم X است و مردان فقط یک کروموزوم X دارند. این بدان معناست که وجود تنها یک نسخه از ژن MAO-A در مردان منجر به بیان کامل آن می‌شود. آنچه متفاوت است، سطح بیان این ژن است.
خلاصه: شخصیت و ژن MAO-A
ژن MAO-A آنزیمی به نام مونوآمین اکسیداز را کد کرده، که انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین، سروتونین و اپی‌نفرین را تجزیه می‌کند.
دو نوع ژن MAO-A وجود دارد: MAOA-H وMAOA-L .
MAOA-Lمنجر به سطوح پایین‌تر آنزیم MAOA و MAOA-H منجر به سطوح بالاتر آن می‌شود.
MAOA پایین‌تر منجر به تجمع انتقال‌دهنده‌های عصبی و سطوح بالاتر MAOA منجر به تجزیه‌ی سریع انتقال‌دهنده‌های عصبی می‌شود (که هر کدام خطرات سلامتی خاص خود را دارند).
2 آلل A و آلل C هرکدام در یک ژن مشخص، منجر به سطوح پایین‌تر آنزیم MAOA می‌شوند، که با افزایش خطر ADHD، پرخاشگری و افزایش ابراز خشم مرتبط هستند. آلل T، آلل G و آلل C هرکدام در یک ژن خاص، منجر به افزایش سطح MAOA می‌شوند که با افزایش خطر ابتلا به افسردگی مرتبط هستند. مهارکننده‌های MAO-A با تداخل در تجزیه‌ی اسیدآمینه‌ی تیرامین به درمان افسردگی کمک می‌کنند. در هنگام مصرف مهارکننده‌ها، بهتر است از غذاهای غنی از تیرامین مانند، پنیر کهنه، الکل و میوه‌های بیش از حد رسیده خودداری کنید.
