تشخیص سرطان کولورکتال (CRC) معمولا در سالمندان رایج دانسته می‌شود، درست است؟ دوباره فکر کنید! جراحان هشدار می‌دهند که حتی افراد 20 ساله هم باید نسبت به علائم هشداردهنده‌ی سرطان کولورکتال آگاه باشند.
با افزایش تعداد مبتلایان به سرطان کولورکتال در نسل‌های جوان‌تر، موارد ابتلا در نسل‌های مسن‌تر در حال کاهش است. پس چرا سرطان کولورکتال در میان جوانان رو به افزایش است؟ بهترین راه برای جوان‌ترها جهت کاهش خطر ابتلا به این سرطان چیست؟
موج در حال افزایش: روندهای سرطان کولورکتال زودرس (EOCRC)
یک گزارش در سال 2023 توسط انجمن سرطان آمریکا حقایق قابل توجهی را درباره‌ی روند سرطان کولورکتال زودرس ارائه داد:
نرخ بروز در طول زمان (کمتر از 50 سال در برابر 50 سال و بیشتر)
در سال 2019، حدود 20٪ از تشخیص‌های سرطان کولورکتال در افراد زیر 54 سال بوده است. این رقم دو برابر میزان بروز در سال 1995 است. نرخ بیماری پیشرفته حدود 3٪ در سال، در افراد زیر 50 سال افزایش یافته است.
الگوهای جمعیتی: سن، جنس و جغرافیا
یک مطالعه در Lancet در سال 2025 گزارش داد که در سال‌های اخیر (2013 تا 2017)، نرخ بروز سرطان کولورکتال زودرس در استرالیا بیشترین مقدار بوده است و پس از آن به ترتیب ایالات متحده آمریکا، نیوزیلند و کره جنوبی قرار داشتند. کمترین موارد بروز این بیماری در اوگاندا و هند گزارش شدند.
محرک‌های کلیدی افزایش سرطان کولورکتال زودرس
نرخ رو به افزایش موارد سرطان کولورکتال در جوانان نگران‌کننده است و همین امر باعث شده است که پژوهشگران به دنبال شناسایی محرک‌های کلیدی این روند باشند.
تغییرات سبک زندگی از دهه 1980
چه بخواهیم و چه نخواهیم، تغییرات چشمگیری در نحوه‌ی زندگی ایجاد شده است، از رژیم غذایی گرفته تا برنامه‌های کاری، عادات روزانه، سطح استرس و کیفیت خواب.
در ادامه چند عامل سبک زندگی ذکر شده‌اند که ممکن است در افزایش موارد سرطان کولورکتال در نسل جوان نقش داشته باشند:
رژیم غذایی غربی و غذاهای فوق‌فرآوری‌شده
شواهد قابل توجهی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف یک رژیم غذایی ناسالم، شامل گوشت فرآوری‌شده، چربی بالا و کمبود میوه و سبزیجات سرشار از فیبر، می‌تواند به بروز زودرس سرطان کولورکتال منجر شود.
رفتار کم‌تحرک و اپیدمی چاقی
مطالعات نشان داده‌اند که چاقی و اضافه وزن می‌توانند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال زودرس را افزایش دهند. بر اساس سوابق سلامت الکترونیک مرکز جامع سرطان Case، بیش از 50٪ از بزرگسالان جوان مبتلا به سرطان کولورکتال اضافه وزن داشتند و 17٪ از آنها چاق بودند.
مطالعات همچنین نشان داده‌اند که افزایش زمان تماشای تلویزیون (به عنوان نشانه‌ای از رفتار کم‌تحرک یا غیر فعال) با خطر بالاتر ابتلا به سرطان کولورکتال زودرس مرتبط است.
تغییرات میکروبیوم در نسل‌ها
یکی دیگر از عوامل مهمی که در افزایش موارد سرطان کولورکتال زودرس در جوانان نقش دارد، میکروبیوم روده (باکتری‌های موجود در روده) است.
برخی شواهد نشان می‌دهند که تغییرات نسلی در ترکیب میکروبیوم انسان ممکن است با سرطان‌های دستگاه گوارش از جمله سرطان کولورکتال مرتبط باشند.
این بدان معناست که نسل‌های جوان‌تر در یک سن مشخص نسبت به نسل‌های پیشین در همان سن، در معرض عوامل متفاوتی قرار گرفته‌اند. این عوامل موجب افزایش نمایه ریسک برای بیماریها، از جمله سرطان کولورکتال، در جمعیت جوان‌تر نسبت به نسل‌های قبل شده‌اند.
تماس‌های اولیه و مصرف آنتی‌بیوتیک
آیا می‌دانستید که تماس‌های اولیه در زندگی و مصرف آنتی‌بیوتیک در نسل‌های جوان می‌توانند میکروبیوم روده آنها را تغییر داده باشند؟
این تغییر می‌تواند به التهاب روده، اختلال عملکرد سیستم ایمنی و افزایش حساسیت به سرطان کولورکتال منجر شود.
در یک مطالعه در سال 2023، پژوهشگران دریافتند که مصرف طولانی‌مدت یا مکرر آنتی‌بیوتیک خطر ابتلا به کارسینوم کولورکتال زودرس را افزایش می‌دهد. این اثر در افرادی که دارای واریانت خاصی از ژن فوکوزیل‌ترانسفراز 2 (FUT2) بودند، قوی‌تر دیده شد.
یک مطالعه جدید نشان داد که تماس زودهنگام با کولی‌باکتین (یک سم باکتریایی)، ممکن است عامل نگران‌کننده‌ای در افزایش سرطان کولورکتال زودرس باشد.
قرار گرفتن در معرض کولی‌باکتین در اوایل کودکی باعث ایجاد تغییرات متمایزی در ساختار ژنتیکی DNA سلول‌های کولون می‌شود، که این موضوع ممکن است یکی از عوامل مؤثر باشد.
آلاینده‌های محیطی و شیمیایی
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خطرناک مانند آزبست (پنبه نسوز)، آلاینده‌های صنعتی و ذرات معلق هوا می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال زودرس را افزایش دهد.
مطالعه‌ای در سال 2022 نشان داد که ذرات معلق بیرونی خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را 25٪ افزایش دادند.
عوامل غیرقابل تغییر (ریسک‌های غیرقابل اصلاح)
تا اینجا ما عوامل قابل تغییر سرطان کولورکتال را بررسی کردیم، اما عواملی مانند ژنتیک و وراثت جزء عوامل غیرقابل تغییر هستند.
پیش‌زمینه‌های ژنتیکی (سندرم لینچ (HNPCC) و پولیپوز آدنوماتوز (FAP))
دو سندرم ارثی وجود دارند که ارتباط قوی با افزایش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال دارند:
- سندرم لینچ (HNPCC)
- پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP)
سندرم لینچ
این وضعیت ناشی از جهش‌های ارثی (تغییرات غیرطبیعی) در ژن‌های ترمیم تطابقی (MMR) مانند MLH1، MSH2، MSH6، PMS2 و EPCAM است.
این ژن‌ها توانایی بدن در ترمیم خطاهای DNA را مختل کرده و در نتیجه خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها، از جمله سرطان کولورکتال در سنین پایین را افزایش می‌دهند.
طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، خطر ابتلای مادام‌العمر به سرطان کولورکتال در افراد مبتلا به سندرم لینچ می‌تواند تا 50٪ باشد.
پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی
FAP یک بیماری ژنتیکی است که باعث رشد تعداد زیادی پولیپ آدنوماتوز در کولون و رکتوم می‌شود، که به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش می‌دهد.
افراد مبتلا به FAP اگر درمان نشوند، تقریبا 100٪ خطر ابتلای مادام‌العمر به سرطان کولورکتال دارند. جهش در ژن APC ممکن است باعث بروز FAP شود.
سابقه‌ی خانوادگی و سندرم‌های ارثی
وجود سابقه‌ی سرطان کولورکتال در بستگان درجه اول نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. سرطان کولورکتال زودرس یک شاخص قوی برای وجود مؤلفه‌ی ژنتیکی احتمالی است.
ساز و کارهای بیولوژیکی پشت سرطان کولورکتال زودرس
چند ساز وکار بیولوژیکی در بروز سرطان کولورکتال زودرس نقش دارند. با این حال، این موارد همچنان در دست بررسی هستند.
پیری اپی‌ژنتیک سلول‌های کولون
یک مطالعه روی 2500 فرد میانسال کره‌ای برای تعیین سن بیولوژیکی آنها انجام شد. این مطالعه شامل ترکیبی از شاخص‌های فیزیکی، بیوشیمیایی و هورمونی بود. 622 نفر از شرکت‌کنندگان خطر افزایش‌یافته ابتلا به سرطان کولورکتال (CRC) را نشان دادند.
این یافته نشان داد که افرادی با سن بیولوژیکی بالاتر احتمال بیشتری برای ابتلا به سرطان کولورکتال دیستال دارند. پژوهش‌های رو به رشدی وجود دارند که نشان می‌دهند پیری بیولوژیکی یا اپی‌ژنتیک نقش مهمی در تشخیص زودهنگام سرطان در بزرگسالان زیر 55 سال ایفا می‌کند.
التهاب مزمن و اختلال عملکرد ایمنیپ
التهاب مزمن می‌تواند رشد و پیشرفت سرطان کولورکتال را از طریق اختلال در مسیرهای مولکولی سیستم ایمنی هدایت کند. وقتی در بدن التهاب مزمن وجود دارد، تولید واسطه‌های التهابی و آسیب DNA افزایش می‌یابد.
التهاب مزمن همچنین افراد را با افزایش تجمع جهش‌های ژنتیکی در معرض سرطان قرار می‌دهد. این فرایندها عملکرد طبیعی سلول‌ها را مختل کرده و باعث رشد و پیشرفت سرطان‌ها، از جمله سرطان کولورکتال، می‌شوند.
شکاف‌های غربالگری و تاخیر در تشخیص
در حالی که تعداد زیادی از جوانان و افراد زیر 50 سال به سرطان کولورکتال مبتلا می‌شوند، باید توجه داشت که بیشتر تشخیص‌ها در مراحل پیشرفته‌ی بیماری صورت می‌گیرند.
این موضوع نشان‌دهنده شکاف آشکار در غربالگری است.
دستورالعمل‌های کنونی در برابر افزایش موارد زیر 45 سال
متاسفانه، دستورالعمل‌های فعلی هنوز این تغییر را به طور کامل در نظر نگرفته‌اند، بنابراین بسیاری از بزرگسالان جوان خارج از بازه‌ی سنی واجد شرایط برای غربالگری‌های روتین قرار می‌گیرند.
این خلأ بحرانی باعث می‌شود بیماری در مراحل اولیه شناسایی نشود و همین امر تشخیص و درمان به موقع را به تأخیر می‌اندازد و به سرطان کولورکتال اجازه می‌دهد پیشرفت کند.
انتساب نادرست علائم و تاخیر در تشخیص
علاوه بر چالش‌های غربالگری، علائم اولیه سرطان کولورکتال در جوانان مانند خونریزی مقعدی، درد شکم یا تغییر در حرکات روده اغلب به بیماری‌های خوش‌خیم مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) یا بواسیر نسبت داده می‌شوند.
در نتیجه، تأخیر در تشخیص به یک مانع اساسی تبدیل می‌شود که اغلب ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول می‌کشد و در نهایت به پیامدهای ضعیف‌تر و مرگ و میر بالاتر در موارد سرطان کولورکتال زودرس منجر می‌شود.
درخواست برای غربالگری مبتنی بر ریسک و در سنین پایین‌تر
به دلایل ذکرشده، نیاز شدیدی به تغییر از غربالگری بر اساس سن به سمت غربالگری مبتنی بر ریسک وجود دارد.
کارآزمایی‌هایی در سراسر جهان در حال انجام هستند تا افراد پرخطر را بر اساس موارد زیر شناسایی کنند:
- عوامل ژنتیکی
- سابقه‌ی خانوادگی
- سبک زندگی
- علائم اولیه
راهکارهای پیشگیری برای جوانان در معرض خطر
پیشگیری از سرطان کولورکتال زودرس در افراد پرخطر دو بعد دارد: غربالگری منظم و مدیریت عوامل سبک زندگی.
مداخلات تغذیه‌ای: فیبر و رژیم غذایی گیاهی
افزایش مصرف فیبر غذایی به کاهش خطر سرطان کولورکتال کمک می‌کند.
این کارکردها شامل موارد زیر است:
- افزایش حجم مدفوع
- رقیق کردن مواد سرطان‌زا
- کوتاه کردن زمان عبور از کولون
این عوامل، تماس مواد مضر با پوشش کولون را کاهش می‌دهند. تخمیر فیبر در روده، منجر به تولید اسیدهای چرب کوتاه زنجیر می‌شود که برخی از آنها اثرات ضد توموری دارند.
پیشنهاد برخی از مداخلات تغذیه‌ای:
- افزایش مصرف سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل.
- محدود کردن مصرف غذاهای فرآوری‌شده، گوشت قرمز و چربی حیوانی.
تیم متخصصان تغذیه در مرکز سرطان توصیه می‌کنند افراد روزانه حداقل 25 گرم فیبر مصرف کنند. یک کارشناس تغذیه‌ی کلینیکی معروف توصیه می‌کند:
«بخش عمده‌ی فیبر خود را از غذاهای کامل مانند غلات کامل، سبزیجات و میوه‌ها دریافت کنید.»
دستورالعمل‌های فعالیت بدنی برای سلامت کولون
مطالعات نشان داده‌اند که سطوح بالاتر فعالیت بدنی خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را تا 20٪ کاهش می‌دهد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که تمرینات وزنه‌برداری نیز ممکن است خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را کاهش دهند، اما این حوزه نیازمند تحقیقات بیشتر است.
انجام فعالیت بدنی با شدت متوسط به مدت 150 دقیقه در هفته می‌تواند خطر سرطان کولورکتال را 8٪ کاهش دهد. در واقع، دانشمندان دریافتند که هر نوع فعالیت بدنی (سبک، متوسط یا شدید) در کاهش خطر سرطان کولورکتال مؤثر هستند.
فعالیت بدنی به کاهش وزن کمک می‌کند، که به نوبه خود مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهد و خطر سرطان کولورکتال را پایین می‌آورد.
روش‌های سازگار میکروبیوم (پروبیوتیک‌ها، کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک)
تحقیقات نشان می‌دهند که روش‌هایی مانند مصرف پروبیوتیک و کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک می‌توانند به پیشگیری از سرطان کولورکتال کمک کنند. مصرف مکرر و ناخواسته‌ی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند باعث دیس‌بیوزیس (اختلال در توازن باکتری‌های روده) شود.
دیس‌بیوزیس با بروز بیماری‌های مختلف از جمله سرطان کولورکتال مرتبط است. بنابراین، کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک و استفاده از روش‌های درمانی مانند پروبیوتیک‌ها می‌تواند میکروبیوم روده را بهبود بخشد و احتمالا با سرطان کولورکتال زودرس در جوانان مقابله کند.
پرسش‌های متداول
علت جدید سرطان کولون چیست؟
دانشمندان، سمی به نام کولی‌باکتین را شناسایی کرده‌اند که می‌تواند علت جدیدی برای سرطان کولون باشد.
باکتری‌های اشرشیا کلی (E. coli) که در کولون و رکتوم زندگی می‌کنند، کولی‌باکتین تولید می‌کنند که می‌تواند DNA را تغییر دهد. قرار گرفتن در معرض این سم در اوایل کودکی ممکن است خطر ابتلا به سرطان کولورکتال زودرس را افزایش دهد.
آیا برخی غذاها باعث سرطان کولون می‌شوند؟
برخی غذاهایی که التهاب در بدن ایجاد می‌کنند ممکن است باعث سرطان کولورکتال شوند، که این غذاها شامل موارد زیر است:
- گوشت قرمز
- غذاهای فرآوری‌شده، از جمله گوشت فرآوری‌شده
- غذاهای قندی
- الکل
علاوه بر این، کمبود غذاهای مغذی و سرشار از فیبر نیز در افزایش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال نقش دارد.
چه ویروسی باعث سرطان کولون می‌شود؟
سه ویروس شناخته شده‌اند که می‌توانند باعث سرطان کولورکتال شوند اعم از:
- ویروس اپشتین بار (EBV)
- ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
- ویروس جان کانینگهام (JCV)
چگونه می‌توان از سرطان کولون جلوگیری کرد؟
برخی راهکارها برای کاهش خطر ابتلا به سرطان کولون عبارتند از:
- مصرف رژیم غذایی سالم و پر فیبر
- انتخاب چربی‌های سالم
- حداقل 150 تا 180 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط در هفته
- حفظ وزن سالم
- پرهیز از مصرف سیگار و الکل
- کنترل عوامل خطر مانند مقاومت به انسولین و دیابت
همچنین، غربالگری منظم برای افرادی که در معرض خطر هستند، اهمیت بالایی دارد تا علائم اولیه‌ی سرطان کولورکتال شناسایی شده و نتایج درمان بهبود یابد.
جمع‌بندی
چرا سرطان کولورکتال در جوانان رو به افزایش است؟
دیده شدن افزایش چشم‌گیر تعداد جوانانی که به سرطان کولورکتال مبتلا می‌شوند.
عواملی مانند غذاهای فرآوری‌شده، سبک زندگی کم‌تحرک، چاقی، مصرف ناخواسته‌ی آنتی‌بیوتیک و تماس با آلاینده‌ها ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند.
ساز و کارهای بیولوژیکی مانند پیری اپی‌ژنتیک سلول‌های کولون و التهاب مزمن نیز در بروز زودهنگام نقش دارند.
شکاف‌های غربالگری، انتساب اشتباه علائم و تاخیر در تشخیص از دلایل اصلی تشخیص سرطان کولورکتال زودرس در مراحل پیشرفته هستند.
مداخلات تغذیه‌ای، ورزش منظم و اقدامات سازگار میکروبیوم می‌توانند سلامت روده را بهبود داده و خطر سرطان کولورکتال در جوانان را کاهش دهند.
بسیاری از بیماریها مانند سرطان و بیماری‌های قلبی بر اثر تعامل بین ژنتیک و عوامل محیطی مانند سبک زندگی، رژیم غذایی، فعالیت بدنی و موارد دیگر به وجود می‌آیند. تغییرات ژنتیکی (جهش) نامطلوب می‌توانند استعداد ابتلای افراد به بسیاری از بیماریها را افزایش دهند.
با این حال گزارش ژنتیک سرطان و اختلالات قلبی و عصبی، با آگاهی دادن از وجود این دسته از جهش‌ها این امکان را می‌دهد تا با کنترل عوامل محیطی و تغییر سبک زندگی، احتمال ابتلا را تا حد امکان کاهش دهید.
