درک اختلال بینایی دو چشمی در کودکان مبتلا به ADHD

اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)، یکی از رایج‌ترین اختلالات رشد عصبی در کودکان است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اختلال عمدتا با علائمی مانند بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانشگری شناخته می‌شود.

 

با این حال پژوهش‌ها نشان می‌دهند که برخی کودکان مبتلا به ADHD با مشکلات بینایی نیز دست و پنجه نرم می‌کنند که می‌تواند علائم آن‌ها را نشدید کند. یکی از این مشکلات اختلال بینایی دو چشمی (BVD) است؛ شرایطی که در آن چشم‌ها در هماهنگی مناسب با یکدیگر مشکل دارند و همین موضوع منجر به بروز علائم متعددی می‌شود که چالش‌های مرتبط با ADHD را شدیدتر می‌کند.

در این مطلب، به بررسی ارتباط میان اختلال بینایی دو چشمی و ADHD در کودکان، تاثیر این وضعیت بر یادگیری و عملکرد روزانه و راهکارهای درمانی همچون بینایی درمانی می‌پردازیم.

 

همچنین نگاهی به چگونگی استفاده از بینش‌های شخصی‌سازی‌شده‌ی حاصل از گزارشات ژنتیکی حنیفا خواهیم داشت که می‌تواند به والدین در درک بهتر نیازها و استعدادهای فرزندشان کمک کند و زمینه‌ی حمایت موثرتر از سلامت کلی آن‌ها را فراهم سازد.

اختلال بینایی دو چشمی چیست؟

اختلال بینایی دو چشمی (BVD) شرایطی است که در آن چشم‌ها در هم‌راستاسازی و هماهنگی با یکدیگر دچار مشکل می‌شوند که این امر منجر به اختلالات بینایی و ناراحتی‌های دیداری می‌شود.

 

در سیستم بینایی سالم، هر دو چشم با هماهنگی کامل تصویری واحد و شفاف ایجاد می‌کنند اما در کودکان مبتلا به BVD، حتی انحرافات بسیار جزئی بین چشم‌ها منجر به فشار مداوم به عضلات چشم می‌شود که سعی در تصحیح این عدم تطابق دارند. چنین فشاری سبب بروز علائمی همچون دوبینی، تاری دید، سردرد، خستگی چشم و دشواری در تمرکز و مطالعه می‌شود.

 

علائم اختلال بینایی دو چشمی در کودکان

گرچه BVD می‌تواند هر فردی را درگیر کند، اما اغلب در کودکان تشخیص داده نمی‌شود زیرا آن‌ها نمی‌توانند علائم خود را به خوبی بیان کنند. علائم رایج این اختلال در کودکان عبارتند از:

دوبینی یا تاری دید: دشواری در دیدن یک تصویر واضح و واحد که منجر به خستگی و فشار آمدن به چشم می‌شود.

سردرد و درد چشم: فشار مداوم بر عضلات چشم به ویژه پس از مطالعه یا انجام فعالیت‌های نزدیک‌بین می‌تواند منجر به سردردهای مکرر شود.

مشکلات در مطالعه و درک مطلب: کودکان مبتلا به BVD ممکن است هنگام خواندن از روز خطوط یا کلمات رد شوند، درک مطلب ضعیفی داشته باشند یا در دنبال کردن متون دچار مشکل شوند.

هماهنگی ضعیف دست و چشم: BVD می‌تواند آگاهی فضایی را مختل کند و انجام فعالیت‌هایی مانند نوشتن یا ورزش را دشوارتر نماید.

حساسیت به نور: کودکان مبتلا به BVD ممکن است در برابر نورهای شدید یا درخشش دچار ناراحتی شوند که این موضوع می‌تواند فشار بیشتری بر چشم‌ها وارد کند.

این مشکلات می‌تواند برای هر کودکی چالش‌برانگیز باشد اما در کودکان مبتلا به ADHD، ترکیب این شرایط با علائم اصلی اختلال، یادگیری و فعالیت‌های روزانه را بسیار دشوارتر می‌کند.

ارتباط بین ADHD و اختلال بینایی دو چشمی

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مشکلات بینایی به ویژه اختلال بینایی دو چشمی، در کودکان مبتلا به ADHD شایع‌تر از جمعیت عمومی است. در واقع مطالعات حاکی از آن هستند که احتمال ابتلای این کودکان به مشکلات بینایی مانند BVD تا سه برابر بیشتر است. این پیوند ممکن است به دلیل تفاوت‌های عصبی و پردازش حسی باشد که هم بر هماهنگی بینایی و همچنین کنترل توجه تاثیر می‌گذارد.

نحوه‌ی تشدید علائم ADHD توسط BVD

عوارض اختلال BVD ممکن است علائم ADHD را تقلید یا تشدید کنند و سبب شوند تا کودکان نتوانند به خوبی تمرکز کنند، وظایف خود را انجام دهند یا در محیط کلاس فعال باشند. برخی از اثرات BVD بر ADHD شامل موارد زیر می‌شود:

افزایش بی‌توجهی: کودکان مبتلا به ADHD به طور بالقوه در حفظ تمرکز دچار مشکل هستند. اضافه شدن ناراحتی بینایی سبب بروز دشواری بیشتر در وظایفی مانند مطالعه یا انجام تکالیف که نیاز به توجه پیوسته دارند، برای این کودکان خواهد شد.

افزایش بیش‌فعالی و تکانشگری: زمانی که کودک ناراحتی در بینایی را تجربه می‌کند، ممکن است برای کاهش این حالت بی‌قرار شود و جست‌وخیز کند که اغلب منجر به رفتارهای بیش‌فعالانه یا تکانشگری می‌شود.

مشکلات در یادگیری و مطالعه: در کودکان مبتلا به هر دو اختلال ADHD و BVD، ممکن است به دلیل تاری دید یا دوبینی، مطالعه بسیار دشوار باشد. در نتیجه احتمال دارد به طور کلی از مطالعه اجتناب کنند که این موضوع می‌تواند عملکرد تحصیلی و رشد سواد را در آن‌ها تحت تاثیر قرار دهد.

ناامیدی و مشکلات رفتاری: ناراحتی مداوم در بینایی می‌تواند به ناامیدی و تحریک‌پذیری منتهی شود که ممکن است منجر به چالش‌های رفتاری در محیط خانه و مدرسه گردد.

همپوشانی علائم میان ADHD و BVD می‌تواند تمایز دو وضعیت را دشوار کند و ممکن است به تشخیص اشتباه یا استراتژی‌های درمانی ناقص منجر شود.

 

شناسایی اختلال بینایی دو چشمی در کودکان دارای ADHD

با توجه به شباهت علائم بین ADHD و BVD، شناسایی اختلال بینایی دو چشمی در این کودکان نیازمند ارزیابی دقیق از سوی متخصصان سلامت و بینایی است. والدین و آموزگاران نیز ممکن است رفتارهایی را مشاهده کنند که نیاز به بررسی کامل بینایی را به آن‌ها گوشزد نماید.

چه نشانه‌هایی ممکن است حکایت از BVD در کودکان مبتلا به ADHD داشته باشد؟

شکایت از تاری دید یا دوبینی: اگر کودک اغلب بیان می‌دارد که اشیا ناواضح به نظر می‌رسند یا از هر چیز دو مورد می‌بیند، انجام معاینه‌ی چشم برای او توصیه می‌شود.

عملکرد تحصیلی ناپایدار: کودکان مبتلا به BVD ممکن است در خواندن، نوشتن یا سایر وظایف بینایی مشکل داشته باشند، سبب عملکرد متغیر تحصیلی می‌شود.

سردردهای مکرر پس از مطالعه یا کار نزدیک: کودکانی که پس از فعالیت نزدیک از سردرد شکایت می‌کنند، ممکن است به دلیل فشار چشمی ناشی از عدم هم‌راستایی دو چشم، دچار مشکل باشند.

وضعیت‌های غیرعادی سر هنگام دیدن: کودکانی که برای دید واضح‌تر سر خود را کج کرده یا می‌چرخانند، اغلب در تلاش برای جبران عدم هم‌راستایی بینایی هستند.

معاینه‌ی چشم توسط یک اپتومتریست متخصص در بینایی دو چشمی، می‌تواند سبب تشخیص صحیح BVD شود. اگر این اختلال تایید شود، مداوا از طریق بینایی درمانی می‌تواند روشی موثر برای مدیریت علائم باشد.

بینایی درمانی: درمانی برای اختلال بینایی دو چشمی

بینایی درمانی یک روش غیر تهاجمی و شخصی‌سازی‌شده است که برای رفع چالش‌های بینایی مانند BVD، طراحی شده است. این روش شامل تمرینات و فعالیت‌هایی است که هدف آن‌ها تقویت عضلات چشم، بهبود هماهنگی و افزایش توانایی پردازش بینایی خواهد بود.

 

مطالعات نشان داده‌اند که بینایی درمانی می‌تواند علائم BVD را کاهش دهد که در نتیجه تمرکز را بهبود بخشیده، سردرد را کاهش داده و از یادگیری پشتیبانی می‌کند.

محتوای بینایی درمانی شامل چه مواردی است؟

تمرینات چشمی: تمریناتی که برای بهبود هماهنگی و کنترل عضلات چشم و هم‌راستایی جهت کاهش فشار ناشی از BVD انجام می‌شوند.

فعالیت‌های پردازش بینایی: این تمرین‌ها برای بهبود توانایی مغز در پردازش و تفسیر اطلاعات دیداری به صورت موثرتر، کاربرد دارند.

تمرین‌های ردیابی و تمرکز چشمی: تکنیک‌هایی که برای تقویت توانایی چشم‌ها در حرکت روان روی متن، به منظور بهبود روان‌خوانی و درک مطلب، به کار گرفته می‌شوند.

فعالیت‌های تقویت هماهنگی چشم و دست: این فعالیت‌ها برای توسعه‌ی آگاهی فضایی هستند که مهارت‌های حرکتی و فعالیت‌های روزانه را تقویت می‌کنند.

طول دوره‌ی بینایی درمانی بسته به شدت BVD و واکنش کودک به درمان متفاوت است. اکثر کودکان در عرض چند ماه پیشرفت را مشاهده می‌کنند و همچنین پیگیری‌های منظم جهت ارزیابی پیشرفت ضروری خواهد بود.

مزایای بینایی درمانی برای کودکان دارای ADHD و BVD

برای کودکانی که مبتلا به هر دو اختلال هستند، بینایی درمانی می‌تواند فواید قابل توجهی داشته باشد، زیرا به رفع چالش‌های دیداری که اغلب علائم ADHD را تشدید می‌کنند، می‌پردازد. از مزایای بینایی درمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

افزایش تمرکز و توجه: کاهش ناراحتی در بینایی باعث می‌شود تا کودک بهتر بتواند در فعالیت‌هایی که نیاز به تمرکز پیوسته دارند، حضور ذهن داشته باشد.

بهبود عملکرد تحصیلی: رفع چالش‌های بینایی می‌تواند مطالعه، درک مطلب و تعامل تحصیلی کلی را بهبود ببخشد.

کاهش بیش‌فعالی: بدون حواس‌پرتی ناشی از BVD، کودکان کم تحرک‌تر می‌شوند که این امر رفتار و یادگیری آن‌ها را در کلاس مثبت‌تر می‌کند.

افزایش اعتماد به نفس و راحتی در انجام وظایف وابسته به بینایی: بینایی درمانی سبب احساس راحتی بیشتر کودکان در انجام تکالیف وابسته به توانایی دیداری است که این امر موجب افزایش اعتماد به نفس و کاهش ناامیدی می‌شود.

این روش، درمانی برای ADHD نیست اما ابزار ارزشمندی برای مدیریت علائم همپوشانی شده یا تشدید شده توسط BVD، محسوب می‌شود.

 

نقش ژنتیک در ADHD و رشد بینایی

هر دو اختلال ADHD و BVD دارای مولفه‌های ژنتیکی هستند. مطالعات نشان می‌دهند که ژنتیک نه تنها در بروز ADHD نقش دارد بلکه بر برخی جنبه‌های توسعه‌ی بینایی نیز تاثیر می‌گذارد. درک پیش زمینه‌های ژنتیکی کودک می‌تواند دیدگاه‌های ارزشمندی درباره‌ی احتمال تجربه‌ی چالش‌های بینایی یا تمرکز در وی ارائه دهند.

نقش حنیفا در درک ADHD و مشکلات بینایی

گزارشات ژنتیکی حنیفا، اطلاعات جامع شخصی‌سازی‌شده‌ای درباره‌ی موارد مختلف به افراد ارائه می‌دهد. چند مورد از این گزارشات عبارتند از:

گزارش ژنتیک سلامت: این گزارش به بررسی ویژگی ژنتیکی مرتبط با سلامتی از جمله بیماری‌های چشمی می‌پردازد.

گزارش ژنتیک شخصیت‌شناسی: این گزارش به شناخت بیشتر افراد نسبت به خود و جنبه‌های مختلف شخصیتی آن‌ها کمک شایانی می‌نماید. یکی از فاکتورهایی که در این گزارش بررسی می‌شود میزان اضطراب ژنتیکی فرد است.

گزارش ژنتیک استعدادیابی و مهارت‌سنجی: این گزارش به افراد مختلف به ویزه والدین، در شناخت استعدادهای ژنتیکی خود و فرزندان یاری می‌رساند.

گزارش ژنتیک سلامت روان: این گزارش به بررسی احتمال بروز اختلالات مرتبط با روان در افراد می‌پردازد. یکی از مواردی که در این گزارش مورد تحلیل قرار می‌گیرد احتمال ابتلای ژنتیکی فرد به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) است.

نکات عملی برای والدین در حمایت از کودکان مبتلا به ADHD و BVD

مدیریت همزمان ADHD و اختلال بینایی دو چشمی نیازمند رویکرد جامعی است که شامل برنامه‌های ساختاریافته، حمایت تحصیلی و مشارکت خانواده باشد. در اینجا چند نکته‌ی عملی برای والدین آورده شده است:

انجام معاینه‌ی منظم چشمی: انجام معاینات چشمی به صورت سالیانه ضروری هستند تا BVD و سایر مشکلات بینایی زود شناسایی شوند. کمک گرفتن از اپتومتریستی که در زمینه‌ی بینایی دو چشمی تخصص دارد می‌تواند بینش‌ها و مداخلات هدفمندی را ارائه دهد.

ایجاد محیط یادگیری ساختاریافته و بدون آشفتگی: کودکان مبتلا به ADHD و BVD، از محیط‌های ساختاریافته‌ای که حواس‌پرتی را کاهش می‌دهند، بهره خواهند برد. فضا کاری این کودکان را از آشفتگی دیداری پاک نگه داشته و از نور کافی برای کاهش فشار چشم استفاده کنید. فضاهای واضح و منظم می‌توانند تمرکز را بهبود ببخشند و راحتی بینایی را در هنگام مطالعه یا انجام تکالیف افزایش دهند.

به کارگیری استراحت‌های مکرر: برای کاهش خستگی چشم، کودک خود را تشویق کنید تا هنگام انجام وظایف مرتبط با تمرکز بینایی، استراحت‌های مرتب داشته باشد. قانون 20-20-20 می‌تواند در این زمینه راهنمای خوبی باشد. این قانون بیان می‌کند که هر 20 دقیقه کودک باید به مدت 20 ثانیه به چیزی در فاصله‌ی 20 فوتی (6 متری) خود نگاه کند.

تشویق به فعالیت بدنی و بازی در فضای باز: فعالیت بدنی برای کودکان مبتلا به ADHD مفید است زیرا به تنظیم سطح انرژی و حمایت از تمرکز کمک می‌کند. همچنین بازی در فضای باز تحریک بینایی طبیعی از راه دور را فراهم می‌کند که می‌تواند انعطاف‌پذیری دیداری را تقویت کرده و فشار ناشی از کارهای نزدیک را کاهش دهد.

حمایت از الگوی خواب منظم: خواب کافی برای کودکان مبتلا به ADHD ضروری است زیرا این امر به تنظیم خلق و خو، توجه و پردازش شناختی کمک می‌کند. یک برنامه‌ی خواب منظم با اجتناب از صفحه‌ی نمایش و ترکیب فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند مطالعه، برای پیش از خواب تنظیم کنید تا خواب آرامی داشته باشید.

جمع‌بندی: رویکردی جامع در رابطه با ADHD و اختلال بینایی دو چشمی

درک اختلال بینایی دو چشمی در کودکان مبتلا به ADHD گامی کلیدی در ارائه‌ی حمایت موثر است. با ترکیبی از درمان‌های تخصصی، محیط‌های یادگیری ساختاریافته و بینش‌های ژنتیکی، می‌توان به کاهش ناراحتی‌های دیداری، بهبود عملکرد تحصیلی و رفتاری کودک کمک کرد.

استفاده از اطلاعات حاصل از گزارشات ژنتیکی حنیفا، به والدین کمک می‌کند تا تصمیم‌های آگاهانه‌تری درباره‌ی درمان این اختلال از جمله بینایی درمانی، اتخاذ کنند و آینده‌ای روشن‌تر برای کودکان خود رقم بزنند.